گروه بین‌الملل دفاع پرس: اولین انتخابات پارلمانی عراق بعد از شکست داعش و چهارمین انتخابات بعد از صدام حسین، روز ۱۲ می (۲۲ اردیبهشت) برگزار شد. این دوره از انتخابات، از حساسیت زیادی برای عراقی‌ها و حتی کشور‌های منطقه، برخوردار بود. حساسیت از این جهت که این انتخابات در حالی انجام شد که شکست تقریبا قطعی داعش اعلام شده و این کشور پروژه شکست خورده «استقلال کردستان عراق» را پشت سر گذاشته است. 

بی‌شک این حوادث در تحولات اخیر عراق، فضای گفتمانی و سیاسی و همچنین کمیت و کیفیت بازیگران فعال در انتخابات ۱۲می، تاثیرگذار بوده است.

در همین خصوص «جواد غلام‌زاده» کارشناس مسائل عراق در گفت‌وگو با خبرنگار بین‌الملل دفاع پرس اظهار داشت: عراق تنها کشور عرب حاضر در منطقه است که به رغم تهدیدات امنیتی و جنگ‌های مستمر توانسته است در چند سال اخیر دولت‌های دموکراتیک و مردم سالاری را تشکیل داده و با رویکرد مردمی راهبرد سیاسی نظامی خود را ادامه بدهد.

وی در ادامه با اشاره به دلایل کاهش میزان مشارکت افراد واجدین شرایط در این دوره از انتخابات پارلمانی عراق نسبت به دوره‌های قبل تصریح کرد: یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش مشارکت در این دوره از انتخابات این است که جامعه عراق از فضای جنگ و تهدیدات امنیتی بیرون آمده و بخشی از بافت اجتماعی این کشور بویژه در مناطق غربی آن دچار تغییر شده است. دلیل دیگر هم به خاطر این بود که سیاستمداران و دست‌اندرکاران، چون مدتی بود که درگیر دفع تهدیدات تروریستی بودند کم‌تر به دغدغه‌های معیشتی و توسعه محور عراق پرداخته‌اند؛ لذا این امر موجب نارضایتی ملت عراق شده است.

غلام‌زاده گفت: با توجه شرایطی که امروز در عراق حاکم است و ملت آن اخیرا از یک جنگ سخت با گروهک‌های تروریستی بیرون آمده‌اند، این میزان مشارکت در انتخابات هم می‌تواند قابل قبول باشد و می‌توان آن‌را یک دستاورد بزرگ تلقی کرد.

این کارشناس مسائل عراق علت کاهش مشارکت احزاب کردی در انتخابات را اینگونه توضیح داد: اقلیم کردستان عراق بعد از اقدامات یک‌جانبه «مسعود بارزانی» و دموکرات‌های حزب کردستان برای استقلال و جدا شدن از عراق یک مقدار دچار چالش‌های سیاسی و اجتماعی عمده شد و بسیار ضرر کرد. این اقدام بارزانی با مخالفت سایر گروه‌های کردی مواجه شد و این اقدام با وجود حمایت صهیونیست‌ها و سعودی‌ها بر اجرای آن با شکست مواجه شد. همین امر سبب انشقاق و ازهم گسیخته شدن فضای سیاسی و اجتماعی اقلیم کردستان و از طرف دیگر همین تصمیم که حاصل بی‌تجربگی مسعود بارزانی و همفکرانش در اقلیم بود، فضای اقتصادی و کسب و کار را در اقلیم کردستان تحت شعاع قرار داد و باعث نارضایتی جدی مردم شد. مردم متوجه شدند که این اقدام جدایی اقلیم، تصمیمی درستی نبوده است و این موضوع خودش در آرایش سیاسی گروه‌ها کردی در انتخابات این دوره از عراق تاثیر گذاشت.

غلام‌زاده در ادامه به چرایی موفقیت حشد شعبی در قالب ائتلاف فتح اشاره کرد و افزود: به نظر می‌رسد نتیجه انتخابات امروز عراق نتیجه ایثار، از خود گذشتگی و اخلاص فرماندهان و رزمندگان بسیج مردمی است. مردم نتایج خدمات این جنبش مردمی را مخصوصا در حوزه امنیت در این سال‌ها لمس کردند و طبیعی است که باید قدردان این گروه مردمی باشند.

وی خطاب به ملت عراق گفت: ملت عراق باید به فرماندهان و رزمندگان حشد شعبی اعتماد داشته باشند. شخصیت‌هایی مانند ابومهدی مهندس، هادی العامری و ... از جایگاه و مقبولیت خوبی در بین مردم برخوردار هستند؛ شخصیت‌هایی که بدون هیچ‌گونه گرایش مذهبی و قومی از بسیاری از مناطق اهل تسنن و کردی دفاع کردند و خاطره خوبی از حشد شعبی در ذهن مردم عراق به یادگار گذاشتند.

کارشناس مسائل عراق ادامه داد: این دوره اولین حضور و تجربه سیاسی حشد شعبی بود که به نظر می‌رسد نتیجه قابل قبولی کسب کرد. فاصله آن‌ها با ائتلاف سائرون 7 کرسی است و حتی می‌توانیم بگوییم که 200 هزار رای کمتر از ائتلاف سائرون کسب کردند. این یک نتیجه قابل قبول است که به نظر من نتیجه رویکرد مثبت و مردمی محور این گروه‌ها در این سال‌های اخیر در عراق بوده است.

وی گفت: عمده دلیلی که ائتلاف سائرون توانست به عنوان گروه اول در این انتخابات انتخاب شود، شعار‌هایی بود که در فضای اجتماعی مطرح کردند. رویکرد‌ها و مواضع مقتدی صدر درخصوص مبارزه با فساد نیز در این موفقیت تاثیر داشت. عراقی‌ها امروزه در کنار تهدید‌های امنیتی به دنبال توسعه و رفع دغدغه‌‎های معیشتی شان هستند. متاسفانه در بخشی از نظام سیاسی عراق یکسری از اخبار و اتفاقات ناگواری بویژه در مسائل مالی و دیپلماتیک شاهدش هستیم که این موضوع باید جزو اولویت‌های دولتمردان عراق برای فردای بهتر این کشور باشد.

غلام‌زاده ادامه داد: مقتدی صدر در این یکی و 2 سال اخیر روی این موضوع خوب مانور داد و توانست توجه افکار عمومی را به خود جلب کند. این عمده دلیلی بوده است که باعث شده مردم به این ائتلاف توجه داشته باشد؛ ولی بعید می‌دانم موفقیت جریان صدر نتیجه عملکرد یا حمایت‌های ریاض از این جریان باشند. سعودی‌ها با توجه به پشتوانه‌های ارزی که دارند، دلخوشی‌شان به دلار‌های نفتی است، آن‌ها نمی‌توانند در فضای سیاسی و اجتماعی عراق جایی برای مانور داشته باشند.

وی گفت: ائتلاف سائرون در این سال‌ها با ارتباط و سفری که مقتدی صدر به ریاض داشته می‌تواند به گونه‌ای برای سعودی‌ها نقطه امید باشد؛ ولی بعید است.

غلامزاده بیان داشت: به چهار دلیل می توان گفت که سعودی‌ها از مقبولیت لازمی در بین افکار عمومی عراق برخوردار نیستند تا جایگاه مستحکمی برای خودشان ایجاد کنند؛ دلیل اول عدم تجانس گفتمانی سعودی‌ها با عراق نوین است. سعودی‌ها موانعی مانند جامعه شیعی و مرجعیت شیعه پیش روی خودشان دارند که نمی‌توانند در افکار عمومی عراق جایگاهی پیدا کنند.

وی دلیل دوم بی‌اعتباری عربستان نزد افکار عمومی عراق را حمایت‌های پشت پرده این کشور از جریان‎های بعثی داعشی دانست و گفت: حمایت‌های آل سعود از داعش برای افکار عمومی عراق علنی شده و یک خاطره بدی را از سعودی‌ها در ذهن مردم به یادگار مانده و امروز سعودی‌ها نمی‌توانند از زیر بار این حمایت‌های کثیف خودشان از این گروه تروریستی فرار کنند.

کارشناس مسائل عراق در تحلیل نکات بعدی خاطرنشان کرد: سعودی‌ها توان فنی و علمی برای ساختن فردای بهتر و توسعه عراق را ندارند. آن‌ها نظام اقتصادی و صنعتی‌شان بویژه در 2 حوزه انرژی و دفاعی کاملا وابسته به همپیمان‌های غربی و بخصوص آمریکا است؛ لذا امروز عراقی‌ها اگر بنای توسعه کشورشان را دارند، باید بویژه در بخش‌های انرژی کار‌های اساسی انجام دهند. در سوی مقابل باید اذعان کرد که امروز شاید سعودی‌ها با دلار‌های نفتی بتوانند مانوری در بین مسئولان و فضای اقتصادی عراق انجام دهند؛ اما قطعا نمی‌توانند به طور عمیق در حوزه عمران، سازندگی اقدامی صورت دهند. آن‌ها نیازمند داشتن توان علمی و فنی هستند که سعودی‌ها از داشتنش بی‌بهره هستند و مقامات عراقی هم به این نکته واقف هستند.

غلام‌زاده در ادامه افزود: نکته پایانی و چهارم این است که نظام سعودی یک نظام مبتنی بر موروثی و سنتی بودن استوار است یک نظام پاتریمونیلیاستی (پدرمیراثی) هیچ‌وقت نمی‌تواند در یک نظام دموکراتیک فعالیت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی انجام دهد. با نگاهی به عملکرد سعودی‌ها در سالیان اخیر در هریک از کشور‌های منطقه که انتخابات برگزار شده و نظام سیاسی مبتنی بر مردم سالاری در آن کشور‌ها حکمفرما بوده است؛ سعودی‌ها ناموفق عمل کرده‌اند. نمونه اخیر آن انتخابات لبنان بود که سعودی‌ها نمی‌توانستند در نظام مردم سالاری لبنان جایگاهی برای خودشان پیدا کنند، چون فهم و درک درستی از دموکراسی، جامعه و مردم سالاری ندارند.

وی در بخش دیگری از سخنانش گفت: سعودی‌ها با یک نگاه صرفا از بالا به پایین می‌خواهند به مسائل منطقه ورود پیدا کنند و در مقابل خودشان در داخل با چالش‌هایی جدی سیاسی مواجه هستند؛ با توجه به این عوامل، سعودی‌ها نباید جایگاه مهم و استراتژیک جدی در عراق داشته باشند. در مقابل هرچند آن‌ها تلاش می‌کنند که در بین گروه‌های شیعی و سنی نفوذ و یارگیری کنند و بخصوص در شهر‌های خاص عراق مانند بصره، نجف، کربلا و همچنین بغداد نفوذ گسترده‌ای داشته باشند. تا از این طریق بتوانند کنسولگری‌ها، نهاد‌های سیاسی، اقتصادی و شرکت‌های سعودی در عراق مستقر بکنند، ولی موانع جدی پیش روی آن‌ها است.

کارشناس مسائل عراق اشاره‌ای هم به حضور آمریکایی‌ها در عراق داشت و اظهار داشت: آمریکایی‌ها با توجه به نوع حضور اشغالگرانه در عراق و اقداماتی که بعد از حذف صدام داشتند، طبیعتا در افکار عمومی عراق خاطره خوشی ندارند و این خودش بزرگترین مانع برای آمریکایی‌ها است و به همین دلیل یک سردگمی خیلی جدی در سیاست خارجی آمریکا نسبت به کلیت‌ها و موضوعیت‌های سیاسی منطقه و بویژه عراق دیده می‌شود. امروز سفارت خودشان در عراق و یکی از فعالترین سفرای واشنگتن را مستقر کردند تا از این طریق بتواند ردپای شرکت‌های آمریکایی در این کشور باز کنند.

غلام‌زاده در پاسخ به این سوال که مواضع ائتلاف سائرون و سایر نمایندگان پارلمان عراق نسبت به حضور آمریکا در کشورشان چیست؟ گفت: وقتی به مواضع مقتدی صدر که رهبر لیست سائرون است و مابقی ائتلاف‌ها مثل گروه ائتلاف فتح نگاه بکنیم نسبت به رفتار‌های آمریکا پی می‌بریم که آمریکا با مانع جدی در عراق روبه‌رواست. آمریکایی‌ها کاملا نسبت به رفتار‌های مقتدی صدر انتقاد دارند و آن را بر نمی‌تابند و از طرفی دیگر ائتلاف فتح و حشد شعبی با توجه به نوع مقبولیت کنونی که در عراق توانستند کسب کنند، جزو بزرگترین مخالفان جدی حضور آمریکایی‌ها در منطقه هستند و این مسأله هم می‌تواند یک مانع مضاعفی برای حضور آمریکا در فضای سیاسی اجتماعی عراق باشد. بعضی از نخبگان سیاسی عراق نیم نگاهی به حضور آمریکایی‌ها دارند و درصدد هستند که از آمریکایی‌ها استفاده بهینه را ببرند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: با توجه به نتیجه انتخابات، این نتیجه نمی‌تواند مطلوب محافل آمریکایی‌ها باشد. مقتدی صدر مواضع ضد آمریکایی دارد و حشد شعبی هم که معین مواضع سیاسی‌شان است. در سوی دیگر ائتلاف دولت قانون به ریاست نوری المالکی که مواضع‌شان مشخص است و حتی ائتلاف عمار حکیم که روی مواضع ضد آمریکایی خودشان هستند و نمی‌توانند از این مواضع عبور کنند. در واقع تجربه تاریخی در عراق به آن‌ها این را اثبات کرده است که آمریکایی‌ها قابل اعتماد نیستند..